Letonya, İstanbul Sözleşmesi’nden Çekilmeyi Öngören Yasa Tasarısını Onayladı

Letonya, İstanbul Sözleşmesi’nden Çekilmeyi Öngören Yasa Tasarısını Onayladı

Letonya Parlamentosu, kadına yönelik şiddet ve aile içi şiddetle mücadeleye ilişkin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmeyi öngören yasa tasarısını onayladı. Tasarının Cumhurbaşkanı Edgars Rinkēvičs tarafından onaylanması halinde Letonya, sözleşmeden ayrılan ilk Avrupa Birliği üyesi ülke olacak.

Başkent Riga’daki parlamentoda Perşembe günü gerçekleşen 13 saatlik yoğun tartışmaların ardından yapılan oylamada, 56 milletvekili çekilme yönünde oy kullanırken 32 milletvekili sözleşmede kalınmasını destekledi. İki milletvekili çekimser kaldı.

Letonya, İstanbul Sözleşmesi’ni Kasım 2024’te onaylamıştı. Sözleşme, kadına yönelik şiddet ve aile içi şiddetle mücadele için Avrupa Konseyi tarafından hazırlanmış ve 2011 yılında İstanbul’da imzaya açılmıştı. 2014’te yürürlüğe giren anlaşma, bugüne kadar 30’dan fazla ülke tarafından onaylandı. Türkiye, 2021’de sözleşmeden çekilen ilk ülke olmuştu.

Siyasi bölünme derinleşiyor

Çekilme kararının Letonya siyasetinde yeni bir bölünme yarattığı belirtiliyor. Başbakan Evika Siliņa liderliğindeki merkez sağ hükümet, sözleşmeyi desteklemeye devam ederken, koalisyon ortaklarından Yeşiller ve Çiftçiler Birliği (ZZS) oylamada muhalefet partileriyle aynı yönde oy kullandı. Süreci ilk olarak eylül ayında muhalefetteki Letonya First partisinin gündeme getirdiği biliniyor.

Başbakan Siliņa, ekim ayında sosyal medya platformu X’te yaptığı paylaşımda, “Yardım isteyecek kadar cesur olanlar, şimdi deneyimlerinin siyasi tartışmalarda araçsallaştırıldığını görüyor. Bu çok zalimce,” ifadelerini kullanarak kararı eleştirmişti.

Sözleşmeden çekilme tartışmaları, 2026 sonbaharında yapılması planlanan genel seçimler öncesinde koalisyon içindeki görüş ayrılıklarını görünür hale getirdi.

Cumhurbaşkanının kararı bekleniyor

Cumhurbaşkanı Edgars Rinkēvičs, yasanın önüne gelmesi durumunda kararını “anayasal ve hukuki çerçevede” değerlendireceğini açıkladı. Ancak, kamuoyuna yaptığı açıklamalarda parlamentonun iradesine saygı duyacağını da belirtti. Bu nedenle, sürecin nasıl ilerleyeceği belirsizliğini koruyor.

Toplumsal yankılar

Letonya’daki karar, hem ülke içinde hem de Avrupa genelinde yankı uyandırdı. Yerel basına göre, oylama öncesinde Riga’da yaklaşık 5 bin kişi sözleşmeden çekilme girişimine karşı protesto düzenledi. Ertesi gün, çekilme kararını destekleyen yaklaşık 20 kişilik küçük bir grup parlamento önünde toplandı.

Uluslararası kadın hakları kuruluşu Equality Now temsilcilerinden Tamar Dekanosidze, oylamayı “bölgesel düzeyde insan hakları standartları açısından geriye gidiş riski taşıyan bir adım” olarak değerlendirdi.

Avrupa’da tartışma sürüyor

İstanbul Sözleşmesi, taraf ülkeleri kadına yönelik şiddeti önlemek, mağdurları korumak ve failleri cezalandırmakla yükümlü kılıyor. Ancak son yıllarda bazı Avrupa ülkelerinde, özellikle muhafazakâr gruplar tarafından “toplumsal cinsiyet ideolojisini teşvik ettiği” iddiasıyla eleştiriliyor. Letonya’daki tartışmalar da büyük ölçüde bu söylemler etrafında şekillendi.

Cumhurbaşkanı Rinkēvičs’in kararı önümüzdeki haftalarda açıklaması bekleniyor. Kararın ardından Letonya, Avrupa’da toplumsal cinsiyet politikaları ve uluslararası insan hakları sözleşmelerinin geleceğine dair tartışmanın merkezinde yer alabilir.